Małe gospodarstwa rolne wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju i Zielonego Ładu

Nowe rozwiązania w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) są kluczowymi regulacjami wyznaczającymi kierunki rozwoju obszarów wiejskich, w tym sektora rolnego. W rozwiązywaniu problemów środowiskowych szczególnie istotny jest kierunek rozwoju rolnictwa. Komunikat Komisji Europejskiej (KE) z 20 maja 2020 r. wyznacza ramy UE dla oddziaływania na gospodarkę państw członkowskich jako całości, w tym na rolnictwo. Stwierdza się w nim, że zdrowszy i bardziej zrównoważony system produkcji żywności w UE będzie podstawą Zielonego Ładu, który wyznaczy również kierunek zmian w polskim rolnictwie. Istnieje silne sprzężenie zwrotne między środowiskiem naturalnym a działalnością rolniczą. Z jednej strony warunki naturalne, w szczególności jakość gleb, stosunki wodne i warunki klimatyczne, znacząco wpływają na potencjał produkcyjny rolnictwa; z drugiej strony to sektor rolny wpływa na stan środowiska naturalnego. Podstawą zrównoważonego rozwoju jest racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi. „Idea zrównoważonego rozwoju zasadniczo sprowadza się do zachowania środowiska i zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń”. Celem niniejszej pracy jest identyfikacja, analiza i ocena roli polskich małych gospodarstw rolnych w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju na podstawie ich praktyk rolniczych oraz wyników produkcyjno-ekonomicznych w okresie 2015-2019 na podstawie danych Polskiego FADN (Sieci Danych Rachunkowości Rolnej). Analiza zagadnienia pozwoliła na stwierdzenie, że małe gospodarstwa rolne są podmiotami, których rola w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju nie jest jednoznaczna. W małych gospodarstwach rolnych, w porównaniu do średnich i dużych, można wskazać praktyki bardzo korzystne dla środowiska. Z drugiej strony, występują również działania sprzeczne z zasadą zrównoważonego rozwoju. Zastosowana analiza statystyczna pozwoliła na kompleksową ocenę zróżnicowania zasobowo-produkcyjnego i sytuacji ekonomicznej badanych grup gospodarstw rolnych w kontekście zrównoważonego rozwoju, kluczowej zasady Zielonego Ładu. Na podstawie analizy wielokryterialnej metodą statystyczną stwierdzono, że wyniki dotyczące oceny roli małych gospodarstw rolnych w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju zależą od sposobu ich grupowania, a także od priorytetyzacji czynników składających się na tę ocenę. Wyniki badań wskazują, że małe gospodarstwa o wielkości ekonomicznej poniżej 25 tys. euro są podmiotami, których rola w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju jest najważniejsza. Postrzeganie małych gospodarstw rolnych jako najbardziej przyjaznych środowisku przyczyni się do złagodzenia krytycznej opinii na temat struktury agrarnej w Polsce ze względu na jej rozdrobnienie.